12/2017

Marek J. Malinowski
Zderzenie cywilizacji. Aspekty polityczne, społeczne, ekonomiczne, ideologiczne i kulturowe. Refleksje osobiste
Słowa kluczowe: cywilizacja, konflikt, polityka, kultura, ideologia
Artykuł wprowadza w zagadnienia koncepcji zderzenia cywilizacji i współczesnych procesów społeczno-politycznych, które są jej obrazem, i przedstawia ich różnorodne aspekty.

Anna Fligel
Jaka etyka społeczna? Rozważania na kanwie poglądów etyczno-politycznych Isaiaha Berlina i Leszka Kołakowskiego
Słowa kluczowe: etyka społeczna, wartości społeczne, liberalna demokracja, filozofia polityki, Leszek Kołakowski, Isaiah Berlin
Celem artykułu jest refleksja nad kwestią etyki społecznej w liberalnej demokracji. Ważnym i pomocniczym elementem artykułu jest analiza porównawcza myśli Isaiaha Berlina i Leszka Kołakowskiego. Analizę tę przeprowadzono jedynie dla wybranych esejów wskazanych filozofów. Główną metodą badań jest własna interpretacja i próba syntezy. Jej wynikiem jest lista wartości społecznych, wraz z definicjami, które uważane są za istotne dla ustroju demokracji liberalnej. Są to: pluralizm, tolerancja, wolność, otwartość, racjonalna komunikacja, pokora i odpowiedzialność.

Kaloyan Smilkov
The Archeology of Power Experience (Archeologia doświadczenia władzy)
Słowa kluczowe: władza, antropologia polityczna
Władza i człowiek. Polityka i ryzyko jej śmiertelnych skutków dla jednostki to ramy, w których należy przedstawiać, interpretować i konceptualizować mieszankę omawianych w tekście kategorii: człowieka, wolności, wojny, stosunków władzy, wiedzy, kultury i form politycznych. W artykule przedstawione są relacje zawarte między tymi elementami, pokazujące człowieka jako zwierzę polityczne, którego polityka niekoniecznie jest ludzka.

Anna Nieszporek-Trzcińska
Między czasem minionym a przyszłym – człowiek w pozycji arbitra
Słowa kluczowe: Arendt, władza sądzenia, amor mundi, zerwanie, wyobraźnia, piękno
Artykuł koncentruje się na prezentacji Arendtowskiej teorii sądzenia ze szczególnym uwzględnieniem jej funkcji scalającej czasy minione z przyszłością. Autorka wylicza dwie parabole jako motywy sądzenia: pierwszą kafkowską – definiującą sąd jako rozstęp w czasie, drugą pitagorejską – stanowiącą odwołanie do tego, co zostało utracone. Traktując obecne czasy jako domenę sądzenia – po epoce starożytności, w której triumf święcił rozum, oraz średniowiecza, gdzie dowodzenie należało do władzy woli – Arendt zdaje się nas przekonywać, jakoby zerwanie ciągłości naszej tradycji intelektualnej było dla nas szansą. W świecie globalizacji, w którym ogłoszono koniec wielkich narracji, człowiek w szczególny sposób zostaje wezwany do wydawania sądów o sobie i (pięknie) otaczającej go rzeczywistości. Tym bardziej zajmowana przez niego rola arbitra staje się konieczna, gdy tradycja, religia czy autorytet nie oferują już jasnych wytycznych myślenia (stąd słynne hasło Arendt Denken ohne Geländer – myślenie bez podpórek). Potencjalnie rozumiana umiejętność generowania własnych kryteriów osądzania to zdaniem autorki artykułu emanacja boskiego pierwiastka w człowieku i świadectwo jego politycznego (nie)zaangażowania w kwestie zła.

Piotr Ahmad
Religion, law, and politics. The unresolved riddle of contemporary Islam(s) (Religia, prawo i polityka. Nierozwiązana łamigłówka współczesnego islamu)
Słowa kluczowe: Europa, islam, islam i demokracja, religia i polityka, islamizacja
Europa na naszych oczach doświadcza przemian demograficznych i kulturowych, których prawdopodobnie nie uda się zahamować. Jednym ze skutków tych przemian już teraz jest wzrost stosunku liczby muzułmanów do całkowitej liczby ludności państw zachodniej Europy. Na tle tych zmian, oraz wobec inspirowanych fanatyczną, radykalną odmianą islamu ataków terrorystycznych, powracam do złożonego pytania o relację polityki, prawa i religii w szeroko pojętej tradycji islamu. Czyniąc to, odrzucam jednak uproszczenie, wedle którego islam stanowi jakoby jednolity, bezczasowy i ahistoryczny fenomen, który dla każdego muzułmanina, w każdym czasie i wszelkich okolicznościach, znaczy dokładnie to samo. Islam częstokroć jest istotnie silnie upolityczniony, a niektóre jego interpretacje są zwykłym fanatyzmem, i to właśnie ten fanatyzm i radykalna interpretacja islamu, w połączeniu z koniecznością jego modernizacji i liberalizacji stanowi moim zdaniem główną oś problemu. W tym duchu wskazuję na dwie instytucje, które mogłyby w przyszłości posłużyć za swego rodzaju zalążek demokratyzacji w krajach islamskich.

Artur Niedźwiedzki
Problematyka ochrony praw człowieka w dobie wojny z terroryzmem
Słowa kluczowe: prawa człowieka, terroryzm, demokracja liberalna, wielokulturowe obywatelstwo
Prawa podstawowe adresowane są do instytucji publicznych, których zakres imperium, dla dobra jednostki, nie powinien mieć charakteru nieograniczonego. Z oczywistych względów wykręca to ręce władzy, która, aby zapewnić ochronę praw ofiar terroru, musi zwalczać zjawisko wykorzystujące swobody obywatelskie do ataków na przypadkowych cywilów. Rodzić to może niezwykłą pokusę dla organów państwowych do stosowania szkodliwej selektywności, generującej olbrzymie pole do nadużyć. Owa wybiórczość sprawia, iż Europejczycy zbyt często zdają się zapominać o przysługiwaniu praw człowieka także imigrantom i uchodźcom, którzy ratują się ucieczką na stary kontynent z uwagi na doświadczenie przemocy w rodzimych krajach.

Dorota Utracka
Inność/Obcość – piętno czy przywilej? Między antropologią a aksjologią dialogu w ponowoczesnej kulturze nadmiaru i hybrydyzacji
Słowa kluczowe: Inny, inność, aksjologia dialogu, hybrydyzacja, heterologia, globalizacja, tożsamość kulturowa, dyskurs transkulturowy, nowy diasporyzm, multikulturalizm, postkolonializm, Ryszard Kapuściński
Tekst podejmuje kwestie epistemologii Inności/Obcości jako składnika ponowoczesnego dyskursu humanistycznego. Perspektywa antropologiczno-aksjologiczna odsłania problem dialogu z Innym w wymiarze socjologiczno-etnicznym, transkulturowym, postkolonialnym i globalistycznym. Etyczny nurt interpretacji Innego zostaje omówiony w oparciu o pisarstwo Ryszarda Kapuścińskiego, dla którego Inny staje się „głównym aktorem globalnej sceny wielokulturowego świata”. Takiemu ujęciu odpowiada projekt heterologii oraz poznawczej triady: Inny–Dialog–Doświadczenie (spotkanie). Dopełnieniem rozważań są zagadnienia dyskursów tożsamościowych interpretowanych i klasyfikowanych w kontekście procesów globalizacji i „demontażu geografii” (A. Appadurai) oraz w odniesieniu do pojęć: deterytorializacji kultur, nowego diasporyzmu, peryferyzacji centrum, neotrybalizmu i dyslokacji przestrzennej bazy kulturowej. Inność jako etyczny problem ponowoczesności eksplikują i dookreślają zjawiska związane z powstawaniem płynnych quasi-struktur tożsamościowych, pokazujących hybrydyczność globalnej ekonomii kulturowej.

Monika Ksieniewicz
Issue of the Comfort Women as and Example of Gender Inequality in Japan (Zagadnienie „pocieszycielek wojennych” jako przykład nierówności płciowej w Japonii)
Słowa kluczowe: nierówność, pocieszycielki wojenne, płeć społeczno-kulturowa
Zagadnienie „pocieszycielek wojennych” jest wyjątkowym przykładem nierówności, jakiej doświadczają kobiety w Azji do dziś, szczególnie w Japonii. Pomimo że minęło już ponad 70 lat od zakończenia II wojny światowej, kwestia ta nie została rozwiązana na poziomie dyplomatycznym, choć istnieje wiele dowodów na to, że podczas wojny kobiety były zmuszane przez rząd japoński do bycia niewolnicami seksualnymi Armii Cesarskiej. Artykuł udowadnia, że jest to silnie związane z konfucjonizmem i jest przykładem największego handlu ludźmi w historii, który powinien zostać potępiony i rozwiązany przez państwo.

Edyta Pietrzak, Karolina Mirys-Kijo, Agata Szkopińska
The International Cooperation for Rehabilitation and Social Integration of Refugee Women in Turkey and Europe. Preliminary Outline (Zarys wstępny)
Słowa kluczowe: migracje, uchodźcy, kobiety, prawo, integracja społeczna
Artykuł prezentuje założenia i działania projektu The International Cooperation for Rehabilitation and Social Integration of Refugee in Turkey and Europe realizowanego w ramach programu Erasmus+ przez partnerów z Albanii, Czech, Grecji, Łotwy, Polski, Rumunii i Turcji, którego celem jest opracowanie i rozpowszechnienie rozwiązań problemów napotykanych przez uchodźczynie oraz stworzenie innowacyjnego modelu integracji uchodźców. Dlatego też w artykule przedstawiamy porównanie sytuacji uchodźców w partnerskich krajach, jak i skierowanych do nich strategii i polityk dokonane za pomocą metody triangulacji danych. Jest to punkt wyjścia do dalszych planowanych w ramach projektu etapów identyfikacji problemów kobiet uchodźczyń oraz poszukiwania optymalnych dla nich rozwiązań mających na celu integrację społeczną docelowej grupy projektu.

Magdalena Lachowicz
RUSSKIJ MIR – po(d)stępy kultury czy kultura w natarciu? Rosyjska strategia soft power jako element rosyjskiej kultury politycznej
Słowa kluczowe: kultura rosyjska, dyplomacja publiczna, polityka historyczna, ekstremizm w Rosji, strategia soft power
Federacja Rosyjska wdraża w polityce zagranicznej narzędzia określane mianem soft i smart power wobec partnerów w skali globalnej. O atrakcyjności idei wspólnoty Ruskiego Miru decydują czynniki kulturowo-językowe wzmacniane elementami natury ekonomicznej i militarnej. Polityka zagraniczna kreowana jest w sposób komplementarny, a proporcje zastosowanych środków zależą jedynie od regionu świata, koniunktury w stosunkach bilateralnych, są procesualne i dynamiczne w czasie. Od 2000 roku władze rosyjskie wykazały wiele determinacji, by wytworzyć sieć efektywnych instytucji, które zapewnią Rosji słyszalny głos w debacie międzynarodowej w warunkach wojny informacyjnej i gry politycznej na rzecz dominacji w świecie.

Justyna Kłys
Deutschland und die Erweiterung der Europäischen Union um die Staaten der Visegrád-Gruppe (Niemcy wobec rozszerzenia Unii Europejskiej o państwa Grupy Wyszehradzkiej)
Słowa kluczowe: Unia Europejska, Republika Federalna Niemiec, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Grupa Wyszehradzka, rozszerzenie UE, badania opinii publicznej, prasa niemiecka
Artykuł jest próbą przedstawienia roli i miejsca Republiki Federalnej Niemiec w trudnym i skomplikowanym procesie integracji państw Grupy Wyszehradzkiej – Polski, Czech, Słowacji i Węgier – z Unią Europejską. W artykule zaprezentowano stanowisko elit politycznych, stosunek społeczeństwa oraz wyselekcjonowanej, wpływowej prasy niemieckiej. Analiza została przeprowadzona w oparciu o wybrane problemy występujące we wzajemnych dwustronnych i wielostronnych stosunkach w kontekście rozszerzenia UE, a jej uzupełnienie stanowi ocena wyników badań opinii publicznej oraz publikacji, które pojawiły się w mediach drukowanych. Ramy czasowe omawianych zagadnień zostały wyznaczone na lata 1998–2004. W artykule starano się ukazać, że idea rozszerzenia Unii Europejskiej o kraje Grupy Wyszehradzkiej, pomimo różnic w stanowiskach negocjacyjnych, była w Republice Federalnej Niemiec powszechnie akceptowana przez elitę polityczną, jednak odmiennie prezentowało się stanowisko społeczeństwa niemieckiego. Niechęć oraz niezwykle sceptyczny i nieufny stosunek wobec tej koncepcji podszyte były uprzedzeniami i obawami, które do pewnego stopnia wynikały ze słabości politycznej i gospodarczej kandydatów. Przeprowadzona analiza publikacji ukazujących się w wybranej wpływowej prasie niemieckiej pozwoliła na stwierdzenie, że miało to związek z dominującymi doniesieniami o kosztach i zagrożeniach związanych z akcesją Polski, Czech, Słowacji i Węgier do struktur unijnych oraz deficytem rzetelnych i kompleksowych informacji o szansach i korzyściach. Dowodzi to zatem problemów z legitymizacją społeczną procesu rozszerzenia.